Nationaal Onderduikmuseum Aalten

Verbergt de verdrevenen en meldt den omzwervende niet’. Deze tekst (Jesaja 16:3) gebruikten verschillende dominees aan het begin van de Tweede Wereldoorlog. Hiermee werden de gemeenteleden opgeroepen een bijdrage te leveren aan het helpen van mensen op de vlucht voor het Naziregime.

En met succes: later was één op de vijf inwoners van Aalten een onderduiker, een groter aantal dan waar ook in Nederland.

De kerkelijke betrokkenheid, hechte familiebanden en landelijke ligging worden wel gezien als redenen voor de grote bereidheid hulp te bieden. Op een boerenerf is het relatief eenvoudiger mensen te verstoppen dan in een grote stad. Maar ondanks dat heeft het helpen van onderduikers en andere vluchtelingen veel moed gevraagd en soms levens gekost.

Museum

Aan de markt in Aalten is veel meer over het dagelijks leven van mensen in de oorlog te bekijken. Het pand dat sinds 2004 in gebruik is als onderduikmuseum, was indertijd het woonhuis van een gezin met kinderen, maar op zolder werden onderduikers (tijdelijk) verstopt en de kelder was de schuilplaats voor buurtbewoners tijdens bombardementen. Extra opmerkelijk: de grote woonkamer was gevorderd en in gebruik als ‘Ortskommandatur’.

Toen in 2004 dit pand beschikbaar kwam voor het museum, werd het gedeeltelijk samengevoegd met de bestaande musea in Aalten.

In het pand staat het leven van ‘gewone’ mensen in oorlogstijd centraal. Voor welke keuzes en dillema’s kom je in zo’n situatie te staan? Wat betekent het als je moet vluchten? Hoe doorsta je de angst van beschietingen en bombardementen? Hoe ziet je leven eruit als je moet onderduiken? Verhalen van mensen van toen voor mensen van nu.

Verhalen levend houden

De afgelopen jaren is er een stichting gevormd die de herinneringen aan de periode 40-45 levend houdt voor nieuwe generaties. Deze ‘Stichting Musea en Herinneringscentra 40-45’ telt 15 aangesloten musea en herinneringsplaatsen. Het museum in Aalten is niet het grootste, maar wel een van de belangrijkste aangesloten musea. Door samenwerking is het mogelijk de aandacht op verschillende aspecten van de oorlog te ‘verdelen’. Juist een museum dat ingaat op het leven van ‘gewone mensen’ in een allesbehalve gewone tijd is belangrijk.

Belangrijke regio

De Achterhoek was een belangrijke verzetsregio. Van hieruit ontstond bijvoorbeeld het landelijk netwerk voor hulp aan onderduikers, in 1942. Mensen als dominee Slomp en de Winterswijkse Heleen Kuipers hebben hierbij een grote rol gespeeld.

Museumdirecteur Gerda Brethouwer: “De nadruk ligt vaak op verzetswerk in de grote steden, maar juist hier is veel gebeurd. De keuze voor de naam ‘Nationaal Onderduikmuseum’ past niet zo bij de bescheidenheid van de Achterhoek, maar is zeker op zijn plaats.”

Zodra het museum weer open kan, is onder andere de tentoonstelling ‘Kind van de Vrijheid’, verlengd tot en met oktober, een aanrader.